Ibilbide orri sendoari baliabideak emango dizkion aurrekontua

2024ko aurrekontua onartu dugu gaurko udalbatzarrean, eta ondorioz, Donostiako Udalak 484,7 milioi euroko aurrekontua kudeatuko du, hau da, iazkoa baino %4,7 handiagoa.

 

Aurrekontua, beste behin bere, diseinatuta dago behar gehien dutenei udal administrazioaren aldetik erantzun egokiena eta baliabide gehiago jasotzeko. Eta horren adibide da, Gizarte Ekintza departamentuaren aurrekontu-sailek izan duten %8,5eko igoera.

 

Mundu osoan bizi den ziurgabetasun egoerak eragin zuzena du Udalaren kudeaketa politiko zein ekonomikoan. Osasun larrialdia igarota bada ere, Ukrainako inbasioak eragindako krisi energetikoa, prezioen gorakada edota Gazan gertatzen ari dena ziurgabetasun egoera areagotzen ari dira, eta horrek eragina zuzena du Udalaren kudeaketan. Horregatik, ezinbestekoa da ibilbide orri sendo bat izatea.

 

Gizarte-gastua eta kalitatezko zerbitzuak

 

Gizarte-gastuarekin batera udal gobernuaren lehentasuna da Udalak donostiarrei eskaintzen dizkien kalitatezko zerbitzuak hobetzeko aurrekontu-sailak handitzea. Horregatik, aurrekontua martxoan eta ez aurreko urtea amaitu baino lehen onartuko bada, murrizketarik gabeko aurrekontua onartzea nahiago izan dugulako da. Izan ere, garraio publikoaren tarifetan %50eko deskontua ezartzeko dekretua onartuko zen ala ez ziurgabetasuna areagotu du, udalaren diru-kutxan izan zezakeen eragina handia zelako.

 

Hori argituta, gure helburua hiritarrei eskaintzen zaizkien kalitatezko zerbitzuak ematen jarraitzea da. Eta horregatik, gastuaren ia bi heren kalitatezko zerbitzu publikoak ematen jarraitzeko bideratzen dira. Eta horietaik 71,8 milioi euro aurreikusi dira Donostia hiri txukuna, garbia eta ederra izaten jarraitzeko behar diren mantentze zerbitzuak eskaintzeko.

Inbertsioak eta etxebizitza

 

Era berean, inbertsioak egiten jarraitzeari garrantzi handia ematen diogu, eta 67,3 milioi euro bideratu ditugu auzo ezberdinetan hainbat jarduketa garatzeko, eta horien artean hiritarrek proposatutako eta bozkatutako hainbat proiektu daude.

 

Halaber, etxebizitza da gure programaren ardatz nagusienetakoa. Horiek horrela, Udalaren aurrekontuak aurreikusten du 83,2 milioi euroko inbertsioa egitea hiriko hainbat eremutan 2024tik 2027ra arte 282 babestutako etxebizita publiko eta 38 zuzkidura bizitoki berri eraikitzeko eta eremu horien urbanizazio lanak egiteko. Eta hori guztia Loiolako Kuartelen lursailean garatuko den eremua kontuan hartu gabe.

 

Kontu orekatuak

 

Udalak kontu orekatuak ditu, eta horri esker legealdi honetarako adostu dugun ibilbide orria gauzatzeko beharrezkoak izango dituen baliabideak eskura izango ditugu. Hiri dinamiko baten alde egiten dugu; hiritarren bizi kalitatea bermatzen duen hiria; auzo guztietan inbertsioak egiten dituena; egoera zaurgarrienean dauden donostiarrak zaintzen dituena; eta hiriaren garapena eta iraunkortasuna sustatzeko neurriak martxan jarri eta burutzen dituena. Hau da, harro egoteko eta gustura bizitzeko hiria.

 

Eta aurrekontu honek helburu horiek guztiak lortzeko eta Donostiak etorkizunean izango dituen erronkei aurre egiteko bideratuta dago.

Igeldo Tokiko Entitate Txikia: ilusioa sortzen duen bide berria

 

Gaurko udalbatzarran erabaki oso garrantzitsua hartu dugu: Igeldon Tokiko Entitate Txikia sortzeko erabakia. Eta erabaki hori Igeldoko errealitetak historian zehar gure hiriarekin izandako harremanarekin kokatu nahiko nuke. Izan ere, oso atzetik dator.

 

Hiriko auzo askok izaera berezia dute, baina Igeldokoa ukaezina da, eta historiari erreparatzen badiogu, ikusi besterik ez dago XIX.mendean, lau urtez besterik ez bada, Udalerri izatera iritsi zela. Ondoren, berriro Donostiako Udalerrian txertatu zen, eta horrela jarraitu du orain arte.

 

Gertuago etorrita, 2003.urtean izaera berezi horri erantzuteko asmoz, Udalak beste saiakera bat egin zuen Entitate Txikia sortzeko, baina Udalak hala erabakita, bertan behera utzi zuen.

 

Guztiok dugu gogoan 2011-2015 legealdian gertatutakoa, independentzia aldarrikapena barne. Auzi hori guztia epaitegietan amaituta, gure asmoa eta proposamena izan zen errealitate horri erantzuteko Entitate Txikiaren figura lantzea. Eta bihotzez eskertu nahi dut Igeldoko Herri Kontseiluak berak formula hori lantzeko hasieratik adeirazi zuen prestutasuna. Horrek martxan jarri gintuen luzea eta zaila izan den lan batetan.

Lan handia eginda eta erronka handia aurretik

 

2019-2023 legealdi osoa horretan lanean jardun genuen. Egia da Pandemiak ez zuela lagundu, baina azkenean argia ikusi du lan handia eskatu duen prozesu luze eta neketsu honek. Horregatik, gaur, Igeldoko Entitate Txikia sortzeko erabakia hartuta, eskertu nahi dut Herri Kontseiluak eta udal langileek egindako lana. Ordu asko sartu dituzte erabaki garrantzitsu hau har dezagun. Eta gainera, adostasun maila oso altua lortu dute, lan ona egin delaren seinale.

 

Hartu dugun erabakia, erronka handia suposatzen du guztiontzat. Hau hasi besterik ez da egin, eta erabakia errealitatean txertatzea tokatuko zaigu. Udalan gauza asko aldatu beharko ditugu eta lan handia egin beharko dugu, izan ere, ez gaude ohituta horrelako figura batekin elkarbitzitzen, baina ikasiko dugu. Nire prestutasun osoa adierazi nahi dut lan horri ekiteko, eta Igeldoko auzoak kontsulta bidez onartzen badu, hurrengo urteetan Entitate Txiki hori errealitate bilakatzeko bideari ekiteko.

 

Ilusioa eta herri-kontsulta

 

Ilusioa eragin beharko lukeen erabakia da gaur hartu duguna. Bide berri baten aurrean gaude. Espero dezagun bide berri honek gure hirian adierazten duen errealitate horri, Igeldoko errealitateari, erantzutea.

 

Udalbatzar honetan ere, igeldoarrei kontsulta egiteko prozedura onartu dugu. Eta horren arabera, apirilaren 14ean egingo da kontsulta. Bertan, 16 urtetik gorako igeldoarrek iritzia emateko aukera izango dute. Ez da loteslea izango, baina pisu handia izango du emaitzak. Horregatik, parte hartzera animatu nahi ditut igeldoar guztiak.

 

Jarrai dezagun elkarrekin bidea egiten.

Osasun zentro berria eta modernoa Parte Zaharrarentzat

 

Astelehenean zabalduko ditu ateak Parte Zaharrak hainbeste behar eta merezi zuen osasun zentroak; berria eta modernoa. XX.mendearen hasieran Arraindegiaren eraikina zen, hain zuzen ere, arraina saltzen zen merkatua. Bretxako merkatuaren eraikinetako bat zen. Erabilera komertzialarekin sortu zen.

 

Ondoren, gertuago, beste erabilera batzuk ere ezagutu ditu. Denok gogoan dugu bere azken erabilera: zinema batzuk zeuden hemen, jatetxeak, tabernak, dendak…. Beste erabilera komertziala, beraz.

 

Orain, eraikin honen bi heren erabilera publikorako berreskuratu ditugu: batetik, kirol instalazio bat. Eta, bestetik, osasun publikoaren lehen mailako harreta eskainiko duen gunea. Donostiak aspaldi espero zuen osasun azpiegitura da. Behar beharrezkoa.

Alde Zaharrari eta Erdialdeko donostiarrei zerbitzua emango dien osasun etxe berria, ondo hornitua eta profesional ezin hobeekin.

 

Osasun zentro honek lehen mailako arreta emango die 16 mila biztanleri. Eta ziur naiz hemen jardungo duten profesionalek euren jakintza eta ahalegina egingo dutela arreta hori lehen mailakoa izan dadin.

 

Osakidetza apustu garbia egiten ari da Donostialdean dituen zerbitzuak eta azpiegiturak hobetzeko.

2021ean Aieteko osasun-zentroa ireki zuen. Astelehenean Parte Zaharrekoa irekiko da. Eta etorkizun hurbilean Txomineneakoa irekitzeko elkarlanean ari gara dagoeneko.

 

Gainera, hurrengo urteetan hainbat inbertsio garrantzitsu egingo dira Donostia Ospitalean, bai lehen arretan, baita protonterapia tratamendua hartzeko azpiegitura berria. Horri guztiari esker Donostialdeako ESIak jauzi kualitatiboa emango du eskaintzen dituen zerbitzuetan, izan ere, arretaren kalitatea hobetuko da.

 

Hori guztia dela-eta, Eusko Jaurlaritzari eta Osakidetzari eskerrak eman nahi dizkiet gure hirian osasun sistema publikoa indartzeko egiten ari diren apustuagatik.

Eraikinaren bi heren erabilera publikora bideratuta egongo dira. Alde batetik, Udalaren kirol instalazioa; bestetik, osasun zentro berri eta modernoa, hain zuzen ere, hiriaren bihotzean zerbitzu emango duen zentroa.

 

Nahiz eta baztuek modu maltzurrean pribatizazioari buruz hitz egiten duten, hemen dago errealitatea: inbertsio publikoa, zerbitzu publiko bat emateko, hain zuzen ere, pertsonentzako zerbitzu publiko bat, donostiarrentzako zerbitzu publiko bat.

Aurrekontu soziala, inbertitzailea eta jasangarria

2024ko Donostiako Udalaren aurrekontu-proiektua aurkeztu dugu gaur. Guztira 483,6 milioi euroko aurrekontu kontsolidatua izango dugu, iaz baino %4,68 handiagoa. Eta helburua argia da: donostiarren bizi kalitatea hobetzea auzoetan jarduketa berriekin; gehien behar duten pertsonei laguntzea; eta hiriko ingurumena eta iraunkortasuna hobetzea.

Aurrera egiten duen hiriarentzat diseinatutako aurrekontua da, hurrengo hogei urtetara begiratzen duen aurrekontua. Hurrengo belaunaldiei hiri hobea utzi nahi badiegu orain hartu behar ditugu hainbat erabaki: etxebizitza gehiago egiteko pausoak eman, lan egiteko aukerak sortu, ingurumena zaintzeko ekimenak egin, gizarte-kohesionatua izateko neurriak hartu edota erakargarritasuna duen hiria izaten jarraitzeko jarduketak burutu.

 

Gastu arrunta nabarmen handitu da, besteak beste, pertsonal gastuari bideratutako aurekontu sailen handitzea dela-eta, eskaintzen diren udal zerbitzuen kostuaren igoera dela-eta, eta zor publikoaren handitzea dela-eta Euriborraren igoera eta Loiolako Kuartelak erosteko sinatuko den maileguak sortuko dituen interesen ordainketagatik.

 

Udalak gastu korrontearen handitzeari aurre egiteko gai izango da Udalak Finantziatzeko Foru Funtsaren ekarpena iaz baino %7,05 handiagoa izango delako eta zerga-politikaren eguneraketaren ondorioz diru-sarrera arruntak handitu egingo direlako.

 

Helburua da, eskaintzen diren kalitatezko zerbitzuak ematen jarraitzea.

 

Gizarte gastua

 

Aurrekontu proiektua diseinatuta dago gehien behar duten pertsonei laguntzen jarraitzeko. Eta horretarako Gizarte Ekintza departamentuak 36,3 milioi euroko aurrekontua izango du, iaz baino %8,5 handiagoa, eta historian izan duen handiena.  Horri esker, Gizarte Larrialdietarako Laguntzak handitu ahal izango dira (%14,7), baita Lan Partekatuaren Planaren Lagunak eta elikadurara bideratzen direnak ere (%9,3).

 

Mugikortasun jasangarriaren aldeko apustu sendoa

 

Aurrekontuaren beste ezaugarri nagusienetako bat da Udalatik egiten ari garen mugikortasun jasangarriaren aldeko apustu sendoa berresten duela. Dbus-ek Udaletik jasotzen duen diru ekarpenari esker autobus elektriko gehiago erosteko eta kotxetegiak elektrifikatzeko pauso sendoak egingo ditu.

 

Era berean, mugikortasun bertikalean inbertsio berriak egin ahal izango dira, besteak beste, Heriz inguruko igogailua, eta Erregina Erregente ingurua berrantolatu eta Zurriola Zubiaren egokituko dira oinezkoen eta bizikleten aldeko apustua sendotuz. Izan ere, Bulebarreko eta Zurriolako bidegorrien arteko lotura hobetuko da.

 

Inbertsioak

 

Udalaren finantza-egoera ona da. Horri eta Europako Batasunatik etorriko diren funtsei esker, inbertsioak egiten jarraitzeko gaitasuna izaten jarraituko dugu. Guztira, aurrekontuak 100 sail baino gehiago ditu martxan dauden garapen urbanistikoekin jarraitzeko (10,8 milioi euro bideratuko dira), kirol eta kultura instalazioetan inbertsio berriak egiteko (besteak beste Herrera eta Añorgako futbol zelaiak), eta hiriko auzoetan dauden hainbat behar eta proiektu gauzatu ahal izateko.

 

Su-Itzalketa, Prebentzio eta Salbamendu zerbitzuak ere makina berriak, instalazioak eta tresneria berritzeko aurrekontu-sailak izango ditu, baita 3 kamioi eta 4X4 ibilgailu bat erosteko ere. Eta gainera suhiltzaile gidari izateko 3 plaza eta komunikazioen operadore izateko plaza bat sortuko dira. Udal langile berri horiek sortuko diren 16 lanpostu berrien artean daude.

 

Inbertsioen artean Igeldo eta Ekialdeko Barrutiari bideratutakoek tarte berezia merezi dute. Izan ere, Igeldo Entitate Txikia izateko prozesuak aurrera jarraitzen duen bitartean – espero dugu urte amaierarako Tokiko Entitate Txikia Eratuta egotea -, Entitatearentzat behin behineko lokala egokitzeko edo Igeldoko eskola zaharra  berritzeko prozesua hasteko hainbat inbertsio egingo ditugu.

 

Ekitaldeko Barrutian ere, 2024 eta 2025eko aurrekontuak osatzeko parte hartze prozesuan erabakitako hainbat proiektu gauzatuko ditugu aurten, eta Barrutiaren Batzarrak ia 360.000 euro kudeatuko ditu adostutako beste hainbat proiektu egiteko. Horiez gain, Udalatik Barrutiaren lokala egokitzeko lanak martxan jarriko ditugu, Altzako hiri-berroneratzearkin jarraituko dugu, eta besteak beste, Sorleku Parkearen poriektua garatzeko eta Nao Etxea berritzeko aurrekontu sailak aurreikusi ditugu.

 

Hiriko gainerako auzoetan aurreikusitako inbertsioez gain, beste 1,5 milioi euro bideratuko ditugu 2024ko eta 2025eko aurrekontuak osatzeko Parte hartze prozesuan erabakitako hainbat proiektu garatzen hasteko.

Donostia aurrera egiten duen hiria da, guztion ekarpenei esker. Gaur hasiera eman diogu aurrekontua onartzeko prozesuari, eta martxoan emango diogu hasierako onarpena. Guztiokin hitz egiteko prest gaude hiriak aurrera egiten jarrai dezan akordioak lortu eta hiriarentzat onak izango diren proiektuak gauzatzeko.

 

Eskerrik asko Donostia!

Beste urtebetez San Sebastian egun borobila ospatu dugu. Donostiarrok kalera irten gara, eta gure danbor eta upelekin Sarriegiren doinuak interpretatu ditugu hiriaren egunik handienean.

 

San Sebastian eguna urtarrilaren 20ko 24 orduak baino askoz gehiago da. Prestaketak, ensaioak, aspaldiko lagunekin topaketak…, horiek guztiek ere egiten dute San Sebastian eguna oso berezia. Baita bezperan zein egunean bertan Udaletxean egiten ditugun ekitaldiek ere.

 

Hiritar Merezimenduaren dominak

 

San Sebastian bezperan, jaiari hasiera eman aurretik, dagoeneko izaten dugu zer ospatu. Gure hiriaren alde lan egiten duten hainbat pertsonari eta erakunderi merezitako aitortza egiten diegu eta Hiritar Merezimenduaren domina ematen diegu.

Aurten, ADSIS Fundazioa, ATECE, Bizikletan Adinik Ez, Angel Rueda Aramaio eta Mentxu Medel izan dira sarituak. Haiei guztiei esker, gure hiria hobea da.

Merezimendu_Dominak hitzak – discurso

Bandera igoera

 

Lehen aitortza eginda, jaiari hasiera emateko unea iristen da. Urtero bezala, emozio handiko unea izaten da. Konstituzio plaza lepo ikusteak eta jendearen poza eta algara sentitzeak oilo ipurdia jartzen dit. Zalantzarik gabe, urteko une garrantzitsuena da. Aurtengoan 25 urte bete dira lehen aldiz emakumeek eta gainerako auzoetako danborradetako ordezkariek Konstituzio plazako oholtzara igo zirenetik. Hori ospatzeko aukera ere izan dugu.

Aurten Marugamen oparitutako zapia eraman dut bandera igotzeko unean. Senidetutako hirian Txakoli eguna egiten dute apirilaren 9an bi hirien arteko anaitzearen urtemuga ospatzeko. Urrian bisitan egon ginean zapia oparitu zidaten eta agindu nien bandera igoeran jarriko nuela.

 

Eta jarraian danborradako jantzia hartu eta Lurgorrirekin parte zaharretik kaleak alaitu ditugu, urtero moduan. Plazerra da hainbeste lagunekin une horiek partekatzea.

Haur danborrada eta Urrezko danborra

 

Goizean goizetik ibili gara kalean. Lehenik eta behin Antiguan, Edurne Sansinenea, alderdikide eta lagunari Jakintzak egin dion omenaldian. Jarraian Udaletxera joan gara egunaren beste mugarrietako bat bizitzeko: Haur Danborradaren irteera. Urtero Alderdiederren 48 konpainiek uzten diguten irudia zoragarria da, eta aurten ere horrela izan da. Danborradaren harrobia eta biziraupena bermatuta dago!

Behin Haurren Danborrada martxan, egunaren bigarren ekitaldi instituzional esanguratsuena bizi izan dugu: Urrezko danborra emateko ekitaldia. Oso ekitaldi hunkigarria izan da aurtengoa. Emozio handikoa. Isabel Verdinik jaso du eta bertan bere taldearen lanarekin gozatzeko aukera izan dugu. Gureak egiten ditugun balioak ordezkatzen ditu Isabelek. Eredu da, bai Donostian, baita mundo osoan ere. Horregatik jaso du hiriak hainbeste maite duen Urrezko Danborra.

Urrezko danborra hitzak – discurso

Gero eta danborrada gehiago

 

Eta arratsaldean danborradaz danborrada ibili gara. Ez dago auzorik danborradarik gabe, eta horri esker urtero gero eta donostiar gehiagok parte hartzen dute gutxienez danborrada batean. Aurten 160 izan dira hiriko kaleak alaitu dituzten danborradak. Eta horietatik 155 mistoak dira. Berdintasunean aurrera pausoak egiten jarraitzen duen jaia da, eta horri esker gero eta parte hartzaile gehiago eta danborrada berri gehiago daude.

Poz handia sortzen dit lagunak euren danborradetan ikusteak, eta horregatik, eguneko ekitaldiek uzten dizkiguten une libreak familiarekin lagunen danborradak ikusten pasatzen ditut. Eta aurte ere, horrela izan da, Arriadaren unea iritsi arte.

 

Arriada

 

Sentimendu kontrajarriak izaten ditut, donostiar guztiak bezala Arriada egiteko unea iristen denean. Ekitaldi oso donostiarra da. Jaiotzen garenetik entzuten ditugun doinuak euren danbor eta upelekin jotzen dituzte Union Artesanako lagunek. Plaza dantzan jartzen dute, eta berez, tristea izan beharko lukeen unea – jaia amaitzen delako – gozamenerako unea bihurtzen dute. Hunkigarria da azken San Sebastian martxa plazak abestuta entzutea, baita Txuri Urdina, Ikusi mendizaleak edo Ixil Ixilik dago abestien doinuak ere.

 

Eskerrik asko Ikasbide Kultur Elkarteari bere zapia emateagatik aurtengo Arriadan jartzeko. Bertako ikasle ohi bezala ohorea izan da zapia jartzea une hain hunkigarri honetan zuen 25.urteurrena ospatzeko. Zorionak!

Bandera balkoitik kendu dugu, eta aurten larunbata izanik jaia piskat luzatu dugu. Orain beste hainbat jai etorriko zaizkigu, besteak beste, Kaldereroak, Inudeak eta Artzainak, Santa Ageda eta Inauteriak. Irrikaz gaude horiek ere iristeko. Bitartean bizitakoarekin gozatzen jarraituko dugu.

 

Zalantzarik gabe, ez dago donostiar izateaz baino gauza handiagorik. Eskerrik asko donostiar guztiei egun paregabe honengatik. Gora Donostia!

2024: Chillida urtea

2024ko urtarrilaren 10ean, 100 urte bete dira Eduardo Chillida Juantegui Donostian jaio zela.

 

Oso pertsona gutxi izango da gure hiriaren historian berak utzi zigun aztarnaren pareko utzi duenik. Artista asko izan ditugu, eta ditugu Donostian, zorionez. Jenioak, oso gutxi.

 

Ikustezina den zubi batetik igaro behar da artista izatetik, jenioaren mailara iristeko. Horrengatik da hain zaila jauzi hori egitea. Zubi hori, ikustezina delako. Erreza balitz, jenio asko izango genuke inguruan. Baina jenioak, gutxi daude munduan.

 

Eduardo Chillidak sormenaren bi ibarrak batzen dituen zubi ikustezin hori zeharkatu zuen: artisten eta jenioen aldeak banatu edo batzen dituena. Alde honetan obra artistikoak sortzeko gaitasuna duten pertsona asko bizi dira. Batzuk ez dira onak, beste batzuk ordea onak edo oso onak dira.

 

Zubia ikustezinaren beste aldera, hau da, jeinuen aldera, iristea oso zaila da. Gutxi batzuek bakarrik lortzen dute. Eta horiek herrien eta pertsonen historian marka ezabaezina uzteko gai dira. Bere sormen gaitasuna beste dimentsio batera pastzen diren obrekin loratzen da.

 

Eduardok zubi ikusezin hori zeharkatu zuen, donostiar eta gipuzkoar on gisa, pixkanaka, isilik, zaratarik egin gabe.

Konturatu orduko, mutil hura, ilea nahasirik, zubiaren beste aldean zegoen, arte mundialaren gainerako maisu handiekin batera.

 

Harrotu gabe, ahotsa altxatu gabe, zirikatu gabe.

 

Bere barrutik sortzen ziren mirari artistikoak sortuz, zizelatuz, kolpez kolpe.

 

Bere ibilbidea gurea da, euskalduna, bertakoa. Baina, aldi berean, guztiona da, unibertsala.

 

Donostiako nire ibilbide geografiko eta bitalean, nola ez, Haizearen Orrazia dago. Leku horretan, Eduardok zerbait sublimea lortu zuen. Lehen arrokak eta itsasoa zeuden lekuan, eremu berri bat sortu zuen. Gure barnera sartzea lortu zuen, eta betirako finkatzea.

Eduardorengandik zerbait miresten badut, bere estetika eta materialei ematen zizkien formak baino gehiago, espazioak dira.

 

Eskulturak hutsean dimentsio berri bat zuela ikusi zuen. Beste batzuek zerbait osagarri eta zirkunstantziala ikusten zuten tokian, berak esentzia ikusten jakin zuen.

 

Forma eta bizia eman zion hutsari, espazioari. Zentzu bat eman zion, ukigarri, atzemangarri, ozen, fisiko eta metafisiko bihurtu zuen.

 

Uste dut ekarpen hori oso gutxiren esku dagoela.

 

Donostiaren historian bada mugarri bat. Eduardoren aurretik, eta Eduardoren ondoren.

 

Duela ehun urte gure hiriak ez zuen Chillidaren lanen bidez ezagutzen eta adierazten. Gaur, ezin dugu imajinatu haiek gabe.